Ένα σπουδαίο όπλο γίνεται παρωχημένο

"  Ο Θεός, που έκανε τον κόσμο και όλα όσα υπάρχουν μέσα σ' αυτόν, αυτός που είναι Κύριος του ουρανού και της γης [...] αυτός δίνει σε όλους ζωή και πνοή και τα πάντα ". Πράξεις 17:24-25.

Πόσο δύσκολο για τους ανθρώπους σήμερα να συνειδητοποιήσουν ότι ο Θεός δίνει στα δημιουργήματά του ζωή και πνοή και τα πάντα. Πόσο δύσκολο ακόμη και για τους χριστιανούς να πιστέψουν ότι ο Θεός τούς δίνει ζωή και πνοή και τα πάντα.

Η πρώτη εκκλησία και οι μεταγενέστεροι χριστιανοί είχαν πολλούς λόγους να είναι στα γόνατα, είτε για προσευχή είτε για ευχαριστία. Οι περισσότεροι απ' αυτούς ήταν άνθρωποι που έβλεπαν τα μεγαλεία του Θεού και γνώριζαν τη δύναμη και την κυριαρχία Του. Οι πόροι τους ήταν τόσο πενιχροί και εξαντλούνταν τόσο γρήγορα, οι καιροί τραγικά δύσκολοι, που έπρεπε συνέχεια να τρέχουν σ' Αυτόν με τα χέρια γεμάτα αιτήματα. Γι' αυτό είχαν πληθώρα απαντήσεων και θαυμάτων.

Εμείς σήμερα ζούμε σε άλλους καιρούς, καιρούς που μας κάνουν νωθρούς και απρόθυμους  να αγωνιστούμε στην προσευχή. Καιρούς που μας κάνουν να μην εκμεταλλευόμαστε τις δυνατότητες που ο Θεός μάς δίνει. Καιρούς που μας αφαιρούν τη χαρά να γνωρίσουμε την κυριαρχική Του δύναμη. Μπορεί και να μάθαμε να σκεφτόμαστε έτσι και να μη φταίμε απόλυτα γι' αυτό.

Παραδείγματα: Η υγεία. Υπάρχει και η ασφάλιση, στην ανάγκη θα τρέξω στο γιατρό και θα βρω τον καλύτερο, αν χρειαστεί. Χρήματα και επιβίωση: τρέχει, έστω, ο όποιος μισθός. Είμαι άσκημη; Το βελτιώνω και αυτό, υπάρχουν χίλιοι τρόποι. Συναντώ κλειστές πόρτες: έχω κάποιες γνωριμίες και θα εκμεταλλευτώ συμμαχίες και δυνατότητες. Δεν μου αρέσει το σπίτι μου, φεύγω και ζω και μόνος μου. Με ενοχλούν και κάτι εκνευριστικοί γείτονες, θα τους μηνύσω. Εξακολουθώ και ρέπω στην αμαρτία, μα, κόσμος είναι αυτός να αντέξω;

Υπέδειξα δεικτικά τα παραπάνω σενάρια όχι γιατί είναι εξ ορισμού καταδικαστέα, αλλά γιατί  τείνουν να γίνουν κυρίαρχες αντιδράσεις, που τις υιοθετούμε εύκολα στον ορθολογικό μας ορίζοντα και στη φτωχή πνευματική μας ζωή. Δεν χρειάζεται να "κουραστούμε" για πράγματα που έχουν από μόνα τους τις λύσεις, και,  όπως μου θύμισε μια φίλη τα λόγια ενός πιστού ανθρώπου, κάπου μέσα μας υπάρχει η σκέψη: "Κάνε στην άκρη Κύριε. Σ' ευχαριστούμε που είσαι εκεί.... Αχρείαστος να' σαι!"

Τελικά, για ό,τι καταφέρνουμε μόνοι μας- κουτσά στραβά, έστω-, ο Θεός μάς είναι αχρείαστος; Θα κάνουμε την προσευχή μας, δεν λέω! Ωστόσο, εφόσον τα πράγματα λειτουργούν πολύ πιο απλά, γιατί να δαπανηθούμε; Κάπως έτσι εξηγείται ότι έχουμε δει  λίγα θαύματα σε απαντήσεις ένθερμων προσευχών που αγκαλιάζουν όλους τους τομείς της ζωής μας. Λίγη προσευχή, λίγα θαύματα. Λίγη επιμονή, λίγες λύσεις. Αφού τα πράγματα μπορεί - κουτσά στραβά, γιατί να το αρνηθούμε;- να λυθούν και αλλιώς! Ας σκεφτούμε ξανά το πρώτο σημαντικό όπλο της προσευχής που γίνεται παρωχημένο.  Έπειτα, τα υπόλοιπα ορθολογικά όπλα μας ... Αν και όταν χρειαστούν βέβαια.

( Φωτογραφία: Carmen Haselrig )

Πώς να το κάνω ακριβώς;

" [..] νηστέψτε για μένα, και μη φάτε και μη πιείτε τρεις ημέρες, νύχτα και ημέρα· κι εγώ και οι υπηρέτριές μου θα νηστέψουμε το ίδιο· και έτσι θα μπω μέσα στον βασιλιά, που δεν γίνεται σύμφωνα με τον νόμο· και αν χαθώ, ας χαθώ". Εσθήρ 4:16.

Αν θέλω να συζητήσω ένα σοβαρό θέμα που με απασχολεί με τον διευθυντή στη δουλειά μου, πώς και πότε να το κάνω; Αν επιδιώκω να προσεγγίσω κάποιον για να του μιλήσω για τα πράγματα του Θεού, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος; Αν θέλω κάτι που οραματίζομαι να έχει αίσιο τέλος, πώς να δουλέψω προς αυτή την κατεύθυνση; Και ποιος δεν θα ήθελε σε παρόμοιες περιπτώσεις να είχε μια έτοιμη συνταγή; Να υπήρχαν συγκεκριμένα "μοντέλα δράσης", τα οποία θα ήταν σύμφωνα με το θέλημα του Θεού και θα λειτουργούσαν αποτελεσματικά.

Είναι λογικό σαν άνθρωποι να αναζητούμε ασφαλείς λύσεις που να μας απαλλάσσουν από την έκθεση, την ένταση που φέρνει κάποτε η ανάληψη πρωτοβουλίας, την αποτυχία. Αλλά τέτοιες λύσεις ακριβώς δεν υπάρχουν στα πράγματα του Θεού, ούτε υπάρχουν κάποιοι συγκεκριμένοι δρόμοι για να φτάσει κάποιος σε ένα αποτέλεσμα. Υπάρχει, εντούτοις, ένας που λειτουργεί πάντα: η προσευχή!

Ας πάρουμε για παράδειγμα τον Νεεμία και την Εσθήρ. Δύο διαφορετικοί άνθρωποι που αντιμετώπισαν διαφορετικές προκλήσεις και βρέθηκαν μπροστά σε ζητήματα που χρειάζονταν επειγόντως λύση. Ο Νεεμίας αναζητούσε τρόπο να επιστρέψει στην ερειπωμένη Ιερουσαλήμ και να την ανοικοδομήσει. Η Εσθήρ, γυναίκα του βασιλιά των Περσών και Μήδων, Ασσουήρη, βρέθηκε στο δίλημμα να παρασταθεί μπροστά του, για να ζητήσει τη σωτηρία του λαού της, με πιθανό τίμημα την απώλεια της ζωής της. 

Οι ανάγκες τους ήταν τεράστιες και τα αιτήματά τους προσεγγίστηκαν με διαφορετικό τρόπο. Είχαν, όμως, κοινό θεμέλιο την προσευχή. Ο Νεεμίας προσευχόταν και περίμενε, χωρίς, όμως, ο  ίδιος να αναλάβει πρωτοβουλία να μιλήσει στον βασιλιά. Μίλησε μόνο όταν ο βασιλιάς τού άνοιξε πρώτος κουβέντα. Η Εσθήρ προσευχήθηκε και πήγε μόνη της στον βασιλιά, χωρίς να περιμένει να την καλέσει ο ίδιος. Ωστόσο, και οι δύο πήραν αυτά που ζήτησαν -γιατί ζήτησαν ένθερμα από τον Θεό-, και πήραν το ρίσκο, παρά την αδυναμία που αισθάνθηκαν να φέρουν εις πέρας την αποστολή τους.

Αν τέτοια παραδείγματα υπάρχουν στη Βίβλο, είναι για να μας θυμίζουν και να μας ενθαρρύνουν ότι οι τρόποι του Θεού είναι  πολλοί και διαφορετικοί, αλλά η προσευχή είναι το κλειδί που μας οδηγεί στον σωστό τρόπο. Ο Κύριος δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένα μοντέλα, αρκεί εμείς να θέλουμε να συμμετέχουμε στα σχέδιά Του. Ο Θεός ετοιμάζει τις καρδιές μας και μας οδηγεί, ακόμη κι αν διστάζουμε. Ο Θεός ετοιμάζει και τους άλλους. Και αυτό είναι το κομμάτι που εμείς δεν βλέπουμε, αλλά για το οποίο καλούμαστε να εμπιστευτούμε τον  Θεό ότι θα το κάνει.

Πρέπει να παθιαστώ;

" Μάλιστα δε και θεωρώ ότι τα πάντα είναι ζημία απέναντι στο έξοχο της γνώσης τού Ιησού Χριστού τού Κυρίου μου· για τον οποίο ζημιώθηκα τα πάντα, και θεωρώ ότι είναι σκύβαλα, για να κερδίσω τον Χριστό... ". Φιλιππησίους 3:8.

Αν το ξεστόμιζε κανείς μας σήμερα αυτό το εδάφιο, με την ίδια πεποίθηση που το έλεγε ο Απόστολος Παύλος, έχω την αίσθηση ότι  θα ήταν αρκετοί εκείνοι που θα έλεγαν φωναχτά ή ενδόμυχα: "Εντάξει, φίλε μου, καλοί οι πόθοι σου, αλλά μην τρελαίνεσαι κιόλας. Χαλάρωσε λίγο!"

Χαλάρωσε, κούλαρε, μην παθιάζεσαι, και άλλα τέτοια, είναι λέξεις που μάθαμε να χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας για να αντιταχθούμε στην υπερβολή. Η υπερβολή δεν είναι επιθυμητή στις μέρες μας, γιατί θεωρείται ανορθολογική.  Η υπερβολή χαρακτηρίζει τον άνθρωπο που δεν μπορεί να ελέγξει και να πειθαρχήσει τον εαυτό του. Η υπερβολή δείχνει μεγάλη εμπιστοσύνη και αγάπη για πράγματα που μπορεί να μην αξίζουν ούτε την αγάπη μας ούτε την εμπιστοσύνη μας και, ωστόσο, μπορεί να τα αγαπάμε και να τα πιστεύουμε.

Πιο συγκεκριμένα, παρατηρήστε την απάθεια και την αποστασιοποίηση που χαρακτηρίζει τους ανθρώπους για οτιδήποτε καθίσταται όραμα, αλήθεια, πάθος. Οι άνθρωποι δεν πιστεύουν ακλόνητα όπως παλιά. Δεν δίνουν την ψυχή τους ολόκληρη πουθενά. Δεν παθιάζονται για οράματα και ιδέες. Δεν δεσμεύονται σε μεγάλες θυσίες, γιατί απλούστατα δεν υπάρχουν αρχές που να αξίζει γι' αυτές να δώσουν όλο τους το είναι.

Ο Απόστολος Παύλος σήμερα θα έλεγε τα ίδια λόγια, μέσα σ' έναν κόσμο που τα οράματα και οι απόλυτες αλήθειες έχουν σχεδόν πεθάνει; Εγώ και εσύ θα λέγαμε τα ίδια λόγια; Θα θεωρούσαμε τα πάντα σκύβαλα και ζημιά για να γνωρίσουμε λίγο καλύτερα τον Χριστό, για να ζήσουμε λίγο καλύτερα τον Χριστό και να Τον υπηρετήσουμε λίγο καλύτερα; Σίγουρα οι συνθήκες δεν βοηθούν, γιατί ζούμε σε καιρούς σχετικής άνεσης. Άρα, φαίνεται ότι δεν υπάρχει λόγος να "παθιαστούμε" με τον Χριστό, όταν καλούμαστε σε επιλογές. Όλα μπορούν μάλλον να συνδυαστούν και να συμβιβαστούν σήμερα, χωρίς να μας βγει η ψυχή.

Η αλήθεια είναι ότι ο Θεός ποτέ δεν θέλησε οι άνθρωποι να ζήσουν τη ζωή Του βγάζοντάς τους την ψυχή. Αντίθετα, είναι οι άνθρωποι που αγαπούν με όλη τους την καρδιά τον Θεό και γι' αυτή την αγάπη, όταν χρειάζεται, και παθιάζονται και ζημιώνονται και δεν αγαπούν την ψυχή τους. Αν τα οράματα και οι αλήθειες έχουν τελειώσει, είναι γιατί οι άνθρωποι δεν δίνουν πλέον ολόκληρη την καρδιά τους πουθενά. Εμείς, θα τη δώσουμε τελικά όλη στον Θεό;

Το σύνδρομο της Σταχτοπούτας

"Εγώ είμαι του αγαπητού μου, και ο αγαπητός μου είναι δικός μου". Άσμα Ασμάτων 6:3.

 "Το σύνδρομο της Σταχτοπούτας" είναι το πολυδιαβασμένο βιβλίο της ψυχοθεραπεύτριας Κολέτ  Ντόουλινγκ, η οποία στη μακρόχρονη επαγγελματική πείρα της παρατήρησε την αδυναμία των γυναικών να χειραφετηθούν. Γυναίκες όμορφες, ικανές, πετυχημένες, ή γυναίκες λιγότερο ικανές και ευάλωτες, όλες, μα όλες σχεδόν περιμένουν κάτι ή καλύτερα κάποιον να έρθει απ' έξω και να τις σώσει. Είναι ο πρίγκιπας, του οποίου αρχίζουν να φτιάχνουν την εικόνα από πολύ νωρίς και τον περιμένουν να τις βγάλει από το αδιέξοδο και να αναλάβει τη φροντίδα τους. Και όπως στο παραμύθι, να εκπληρωθεί η ευτυχία τους!

Η Ντόουλινγκ ανιχνεύει στον πυρήνα αυτής της εξάρτησης την αδυναμία του γυναικείου φύλου να πατήσει γερά στα πόδια του, χωρίς την αντρική προστασία, και κυρίως τον υπόρρητο φόβο των γυναικών για ανεξαρτησία, που οδηγεί στη μοναξιά. Επιδιώκει να πείσει τις γυναίκες να πετάξουν με τα δικά τους φτερά, αλλά μάλλον δεν γνωρίζει ότι αυτό που προσπαθεί να ξεριζώσει από το μυαλό των γυναικών, δεν ξεριζώνεται έτσι εύκολα.

Θα ήθελα πολύ να πιστεύω ότι τα λόγια του Θεού στην Εύα "στον άνδρα σου θα είναι η επιθυμία σου, κι αυτός θα σε εξουσιάζει" (Γένεση 3:16), αφορούν μόνο τα ανδρόγυνα ή είχαν επιπτώσεις μόνο στην Εύα. Αλλά δεν είναι έτσι. Μου φαίνεται ότι "Το σύνδρομο της Σταχτοπούτας" αφορά όλες σχεδόν τις γυναίκες, των οποίων η θέση από την πτώση και μετά έγινε ευάλωτη, έτσι  περιμένουν έκδηλα ή σιωπηλά τον πρίγκιπα που θα τις "ελευθερώσει".

Ωστόσο, παρά τις ελπίδες ή τις διαψεύσεις που κρύβει η πραγματοποίηση του ονείρου της Σταχτοπούτας, δεν μπορεί το όνειρο του πρίγκιπα να κινεί όλες τις σκέψεις και τους πόθους των χριστιανών γυναικών, από τα έξι μέχρι την ώρα που θα φανεί, αν φανεί και αν είναι όντως πρίγκιπας. 

Αν είσαι ανύπαντρη χριστιανή γυναίκα, μην επενδύσεις το δυναμικό στο διαρκές κυνήγι του πρίγκιπα, είτε με το μυαλό σου είτε με τις πράξεις σου. Όλα τα πράγματα έχουν την ώρα τους, όλα τα κάνει ο Θεός όμορφα, αν Τον αφήσεις και Τον εμπιστευτείς. Το να ονειρεύεσαι και να προσεύχεσαι γι' αυτό το θέμα  μέσα σε σωστά όρια είναι όμορφο. Θα χρειαστεί να οπλιστείς με υπομονή. Θα χρειαστεί να αγαπήσεις πρώτα τον Θεό και έπειτα αυτά τα ίσως "ανούσια" και "μη ελκυστικά", κατά τη γνώμη σου, πράγματα που Εκείνος βάζει κάθε μέρα μπροστά σου, αν θέλεις πραγματικά κάποια μέρα να ευτυχίσεις.

Αντί να αγωνιάς αν ο πρίγκιπας θα βρει κάποια άλλη στη θέση σου για να της φορέσει το γοβάκι σου, προσκολλήσου όσο περισσότερο μπορείς στον Θεό σου. Καλλιέργησε την πνευματική, ψυχική και διανοητική προσωπικότητά σου. Υπηρέτησε τους άλλους. Μάθε πράγματα χρήσιμα για τη ζωή σου. Γίνε χαρούμενη, δυνατή και αυτάρκης τώρα, αν πραγματικά θέλεις να μην απογοητευτείς αύριο, όταν ο πρίγκιπας πράγματι θα σε έχει βρει. Κι αν πραγματικά δεν θέλεις και εσύ να απογοητεύσεις τον πρίγκιπα, δούλεψε από τώρα γι' αυτό.

Όταν σου λένε ότι αυτά δεν γίνονται

 " Ο Θεός τού Ισραήλ είναι αυτός που έδωσε ισχύ και δύναμη στον λαό του ". Ψαλμός 68:35.

Υπήρχε μια ιστορία που οι δικοί μου συνήθιζαν να λένε για τον προπάππου μου, ο οποίος, ξεριζωμένος  μαζί με την οικογένειά του εξαιτίας της Μικρασιατικής Καταστροφής του 1922, βρέθηκε στην Ελλάδα. Επειδή τύχαινε να ήταν γνωστός κάποιου σημαντικού πολιτικού της εποχής, του ζήτησε κάποια  χάρη για τους πρόσφυγες. Η απάντηση του πολιτικού, παρά τη γνωριμία τους, ήταν απογοητευτική. "Αυτά που ζητάς, δυστυχώς, δεν γίνονται. - Μα, αν γινόντουσαν, θα ερχόμασταν σε σένα; Εμείς χρειαζόμαστε βοήθεια γι' αυτά που δεν γίνονται, και όχι γι' αυτά που γίνονται".

Η παραπάνω ιστορία έρχεται στο μυαλό μου όταν βρισκόμαστε σε αδιέξοδα. Πάμε μπροστά στον Θεό και ξέρουμε ότι τα συγκεκριμένα αιτήματά μας είναι δίκαια και σωστά. Αλλά κάτι μέσα μας ή κάποιοι γύρω μας μάς φρενάρουν: Αυτά δεν γίνονται, σου λέει η λογική σου. Αυτό δεν γίνεται, σου λένε οι άλλοι. Όμως, εμείς έχουμε άμεση ανάγκη τον Θεό γι' αυτά που δεν γίνονται, και όχι γι' αυτά που γίνονται!

Φανταστείτε να είστε παγιδευμένοι σε φόβους. Να θέλετε να ξεφύγετε από περίπλοκες σχέσεις που σας ταλαιπωρούν. Να αισθάνεστε ότι υπάρχουν στοιχεία του χαρακτήρα σας που δεν μπορείτε να ελέγξετε. Να νιώθετε ότι έχετε τελματώσει και δεν μπορείτε να βγείτε από το τέλμα. Να τα έχετε κάνει θάλασσα σε κάποιους τομείς της ζωής σας. Ή να πιστεύετε ότι ποτέ δεν θα μπορέσετε να δοθείτε ολοκληρωτικά στον Θεό. Ποιος θα δώσει λύσεις σε τέτοια ζητήματα, αν δεν είναι, σε τελική ανάλυση, ο Θεός;

Καθώς περπατάμε στη ζωή και οι πηγές μας συχνά πυκνά στερεύουν, ο Θεός είναι πάντα η αστείρευτη πηγή της ενίσχυσης, της παρηγοριάς και της απελευθέρωσής μας. Ας σκεφτόμαστε ότι ο Θεός μας δεν θα αρνηθεί ποτέ, όπως οι άνθρωποι συχνά μας αρνούνται, να μας βοηθήσει και να κάνει για μας αυτά που εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε. Ο Κύριος είναι πιο δυνατός από τους φόβους μας, τα λάθη μας, τις ανάγκες μας, τις αμαρτίες και τα πάθη μας. Και μπορεί "με υπερπερίσσιο τρόπο να κάνει παραπάνω από όλα όσα ζητάμε ή αντιλαμβανόμαστε με τον νου, σύμφωνα με τη δύναμη που ενεργείται μέσα μας" (Εφεσίους 3:20). Τελικά, για τον Θεό είναι δυνατά "τα αδύνατα για τους ανθρώπους" (Λουκάς 18:27), απλά η πίστη μας είναι μικρή για να το πιστέψει ολότελα.

Ποιον έχω πατέρα;

" [...]  ο ουράνιος Πατέρας σας ξέρει ότι έχετε ανάγκη απ' όλα αυτά". Ματθαίος 6:32.

Το ποιος είναι ο πατέρας σου πάντα λέει πολλά. Αν ζούσες, για παράδειγμα, στο Μεσαίωνα και ήσουν από πλούσια και ευγενή οικογένεια, είχες σίγουρο μέλλον, ή σχεδόν σίγουρο. Αν ζούσες στην εποχή της Βιομηχανικής Επανάστασης, και ήσουν παιδί "εργοστασιάρχη" ή εύπορου αστού της εποχής, δεν χρειαζόταν να ανησυχείς για το αύριό σου. Αν ζεις στο σήμερα και είσαι γόνος διάσημης, πλούσιας ή αριστοκρατικής οικογένειας, μάλλον δεν έχεις σοβαρούς λόγους να αγωνιάς για τη ζωή.

Αν είσαι παιδί του Θεού, μάλλον πρέπει να κρατάς το κεφάλι σου από μέριμνα και ανησυχία, μαζί με δισεκατομμύρια άλλους ανθρώπους, για το πώς θα τα καταφέρεις. Σωματικά, ψυχικά, πνευματικά. Είναι έτσι; Αν είναι έτσι, τι ωφελεί που ο Θεός είναι πατέρας σου, όταν είναι τόσο φτωχός και στενόκαρδος για να σε φροντίσει; Τι ωφελεί που έχεις έναν τόσο μεγάλο και πλούσιο πατέρα, όταν σήμερα το πρωί θα πρέπει εσύ να κάνεις το κουμάντο σου για όλα;

Αλήθεια, τι νόημα έχει μια ζωή που η αξία της ευτελίζεται στη βιοπάλη; Αν όλοι οι τομείς της ζωής μολύνονται από το μικρόβιο της ανησυχίας και οι δυνάμεις και τα μέσα δεν επαρκούν να ζήσεις αυτό που λέγεται ζωή, πώς μπορεί να είσαι χαρούμενος από μια τέτοια ζωή; Αν μεριμνάς για την οικογένειά σου, μεριμνάς για τη δουλειά, μεριμνάς για τα οικονομικά, μεριμνάς για την υγεία και την ομορφιά, μεριμνάς να σε αγαπάνε, μεριμνάς μην απομείνεις μόνος στα γηρατειά, μεριμνάς για τη χώρα σου, μεριμνάς για την πνευματική σου ζωή, πόσο ζεις πραγματικά; Και αφού δεν έχεις πλούσιο πατέρα που να δίνει λύσεις στις ποικίλες ανάγκες της ζωής, μήπως δίκαια ανησυχείς;

Σήμερα το πρωί, έχω να απαντήσω οπωσδήποτε στα παραπάνω ερωτήματα για τον εαυτό μου. Γιατί τελευταία η πίεση με σπρώχνει να νομίζω ότι πρέπει εγώ να κάνω κουμάντο για όλα, αλλιώς κανείς δεν πρόκειται να νοιαστεί; Και δεν υπάρχει και πλούσιος πατέρας. Αλήθεια, δεν υπάρχει για μένα; Δεν υπάρχει για σένα; Ή μήπως έχουμε, αλλά κάποιος μας είπε να τον αφήσουμε στο εικόνισμα συνοφρυωμένο ή αποτραβηγμένο στον έβδομο ουρανό; 

Διεκδίκησε, μην αφήνεσαι

" [...] και εκείνη την ημέρα ο Μωυσής ορκίστηκε, λέγοντας: Η γη, που πάτησαν τα πόδια σου, εξάπαντος θα είναι δική σου κληρονομιά, και των γιων σου, παντοτινά· επειδή, ακολούθησες τον Κύριο τον Θεό μου, ολοκληρωτικά". Ιησούς του Ναυή 14:9.

Τα λόγια αυτά ειπώθηκαν από τον Μωυσή στον Χάλεβ, όταν μαζί με άλλους 11 κατάσκοπους πήρε μέρος στην αποστολή εξερεύνησης της γης της Επαγγελίας. Αυτός και ο Ιησούς του Ναυή ήταν οι μόνοι άντρες από τους 12 που όχι μόνο ανέφεραν μια σωστή περιγραφή της γης που ο Θεός θα τους έδινε, αλλά και εμπιστεύτηκαν τον Κύριο για την κατάκτησή της.

Ο Θεός αντάμειψε την πίστη του Χάλεβ και δια στόματος του Μωυσή υποσχέθηκε ότι θα του έδινε τη γη που πάτησε. 45 χρόνια μετά την πρώτη εξερεύνηση, ο Χάλεβ δεν είχε ξεχάσει, αλλά διεκδικούσε την ανταμοιβή του Θεού. Πήρε, λοιπόν, την πρωτοβουλία να αναλάβει μάχη, ώστε να κατακτήσει τη δική του υποσχεμένη γη.

Η ευλογία του Θεού να σωθούμε και να γίνουμε παιδιά Του ανήκει σε όλους, διότι από τη στιγμή που γνήσια μετανοούμε, η χάρη του Θεού μάς δίνει την είσοδο δια της πίστεως στον ουρανό. Γι' αυτή τη συγχώρηση, δεν χρειάζονται τα δικά μας έργα, γιατί κανείς δεν μπορεί να σωθεί με δικές του προσπάθειες "παρά μονάχα διαμέσου τής πίστης τού Ιησού Χριστού" (Γαλάτες 2:16).

Όμως, υπάρχουν και άλλες ευλογίες που ο Θεός μάς δίνει, εκτός από τη σωτηρία μας. Και αυτές δεν είναι "αυθαίρετες" ευλογίες ενός προσωπολήπτη Θεού, αλλά αποτελέσματα των δικών  μας επιλογών και ενεργειών. Ο Κύριος έδωσε σε όλους μας την ίδια πηγή δύναμης, τον ίδιο Λόγο, το ίδιο Πνεύμα, αλλά εξαρτάται από μας πώς θα τα χρησιμοποιήσουμε όλα αυτά. Εξαρτάται από μας αν θα είμαστε πιστοί, υπάκουοι, γεμάτοι πόθους και οράματα.

Σε κάθε τομέα της ζωής μας, ισχύει ότι παίρνουμε αυτό που σπέρνουμε. Στις σπουδές, στην εργασία, στις σχέσεις, στην υγεία, θα θερίσουμε κατά μεγάλο μέρος ανάλογα με το τι σπείραμε. Το ίδιο ισχύει και για τις πνευματικές ευλογίες. Ο Θεός μάς έδωσε κάθε δυνατότητα, μας έδωσε χρόνο και χαρίσματα. Βάζει δίπλα μας ανθρώπους, δίνει ευκαιρίες. Πάνω απ' όλα, μας δίνει τις δικές Του δυνάμεις. Τον Λόγο Του και το Άγιο Πνεύμα. Το τι θα κάνουμε με όλα αυτά και πώς θα τα χρησιμοποιήσει ο καθένας μας δεν είναι το μέρος του Θεού. Οι διάφορες ευλογίες στη ζωή μας θα πολλαπλασιαστούν, αν διεκδικήσουμε με πίστη τη δική μας γη κι αν κάνουμε την πίστη μας πράξεις.

Μια άλλη προοπτική της νιότης

" Καλό είναι στον άνθρωπο να βαστάζει ζυγό στη νιότη του. Θα κάθεται ολομόναχος και θα σιωπά, επειδή ο Θεός επέβαλε επάνω του φορτίο". Θρήνοι 3:27-28.

Πώς σου φαίνεται η προοπτική να είσαι νέος, να ζεις τα καλύτερά σου χρόνια, να ονειρεύεσαι, και αυτό που τελικά καταλήγεις να ζήσεις να είναι ένα όργωμα. Ιδιαίτερα, όταν αυτό το ψυχικό όργωμα δεν είναι αποτέλεσμα δικών σου επιλογών  αλλά τα σχέδια που ο Θεός έφτιαξε για σένα, ενώ εσύ φανταζόσουν ότι τα πράγματα θα έπαιρναν άλλο δρόμο.

Στον Ψαλμό 129 οι θλίψεις του λαού Ισραήλ πήραν τη μορφή αροτριασμού που ξεκίνησε από τη νεότητά του. Για σκέψου, πώς θα αισθανόσουν να είσαι με το πρόσωπο στη βρώμικη γη, ενώ ένα άροτρο κάνει αυλακιές στην πλάτη σου; Πώς χειρίζεσαι μια σειρά πολέμων και μαχών που ξεκινούν εναντίον σου από τη νιότη σου; 

Ένα στοιχείο για να μη νικηθείς, είναι να δεχτείς ότι αυτό το επέτρεψε ο Κύριος. Αυτός έβαλε  φορτίο επάνω σου και Αυτός θέλησε άνθρωποι να οργώσουν την πλάτη σου. Στο μυαλό Του δεν είχε να σε βασανίσει, αλλά να μαζέψει από το χωράφι της ζωής σου πλούσιο καρπό.

Ένα δεύτερο στοιχείο είναι ότι για να μαζευτεί αυτός ο καρπός, πρέπει να σπείρεις το σωστό σπόρο στις αυλακιές. Αν σπείρεις θυμό, απογοήτευση και κακία για τους ανθρώπους και τις συνθήκες που σε ταλαιπώρησαν και για τον Θεό που το άφησε να γίνει, θα θερίσεις πικρούς και άχρηστους καρπούς. Αντί για χαρά, θα έχεις μιζέρια και αυτολύπηση, αντί για δύναμη και θάρρος, θα νιώθεις ντροπή.

Ένα τελευταίο στοιχείο είναι να θυμάσαι ότι ο Θεός θα σε βοηθήσει και τίποτα και κανείς δεν θα υπερισχύσει εναντίον σου. Ο Κύριος θα σε ελευθερώσει τη σωστή ώρα, θα σταματήσει το όργωμα και θα κατακόψει "τα σχοινιά των ασεβών (Ψαλμός 129:4),  ώστε δεν θα μπορούν πλέον να οργώνουν όπως τους αρέσει στην πλάτη σου. Ο Θεός θα κάνει την κρίση σου και θα ντροπιάσει όλους τους εχθρούς σου.

 Αν κράτησες φορτίο στη νιότη σου, ή κι αν ακόμη τυχαίνει να έχει περάσει η νιότη σου και ακόμη το κρατάς, μην αδικήσεις τον Θεό. Πίστεψε ότι Αυτός θα δικαιώσει πρώτα τον εαυτό Του και ύστερα εσένα που Τον εμπιστεύτηκες στη ζωή σου.

Όταν η καρδιά μιλά

 " Εγώ ο Κύριος εξετάζω την καρδιά, δοκιμάζω τα νεφρά, για να δώσω στον κάθε έναν σύμφωνα με τους δρόμους του, σύμφωνα με τον καρπό των έργων του ". Ιερεμίας 17:10.

Για ποιο λόγο θα πρέπει να είναι ένας χριστιανός απόλυτος στις αρχές του, καθαρός στις σκέψεις του, ευθύς και ακέραιος στις επιλογές του; Γιατί θα πρέπει να παίρνει στα σοβαρά  όχι μόνο ό,τι ο Θεός τού δίδαξε προσωπικά στη ζωή του, αλλά και εκείνα που είναι γραμμένα στον Λόγο του;

Υπάρχουν αρκετές απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα. Μία απ' αυτές είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε μια εποχή που τα πάντα τίθενται υπό αμφισβήτηση και τείνουν στο συμβιβασμό. Ο Θεός δοκιμάζει την πίστη μας και εξετάζει την καρδιά μας. Και βάζει τεστ χωρίς ποτέ να μας προειδοποιήσει για το πότε θα τα γράψουμε. Η ζωή κυλά, παίρνουμε αποφάσεις, βρισκόμαστε μπροστά σε διάφορες συγκυρίες, έρχονται μπροστά μας διλήμματα και ανάγκες και κάπου εκεί μέσα δίνουμε απλά και αθόρυβα τις εξετάσεις μας.

 Ο Λωτ πέρασε ένα τεστ όταν ξέσπασε διαφωνία μεταξύ των δούλων του και των δούλων του Αβραάμ. Το διακύβευμα η επιλογή της γης που θα έμενε.Οι άντρες του Γεδεών έδωσαν ένα ανύποπτο τεστ όταν ο Θεός θέλησε να κάνει ένα ξεκαθάρισμα, καθώς έπιναν νερό. Το ζητούμενο η σπουδή και η ετοιμότητα. Ο λαός Ισραήλ πέρασε ένα τεστ όταν δίψασε στην έρημο. Μπορούσε να εμπιστευτεί στην ανάγκη; Ο Σαμψών πέρασε ένα τεστ όταν είδε τη γοητευτική Δαλιδά. Πόσο ζύγιζε η επιθυμία και ο έρωτας για μια ωραία γυναίκα που δεν πληρούσε, ωστόσο, άλλα κριτήρια; Ο Γιεζεί πέρασε ένα τεστ επιθυμώντας λίγο ασήμι και κάτι ωραία ρούχα. 

Τα παραδείγματα δεν λείπουν για να μας πουν ότι χρειάζεται να είμαστε άγρυπνοι. Αλλά ταυτόχρονα, μας διδάσκουν ότι όταν αφήνουμε  μέσα μας επιθυμίες, όταν συμβιβαζόμαστε, όταν δικαιολογούμε, και κυρίως όταν δεν υπακούμε σ' αυτό που ξέρουμε ότι είναι η αλήθεια, είναι μάλλον βέβαιο ότι θα αποτύχουμε στα τεστ και θα το αντιληφθούμε αυτό αφού τα έχουμε δώσει πρώτα.

Η Εδέμ μέσα μας

"Και το φίδι είπε στη γυναίκα: Στ' αλήθεια, είπε ο Θεός: Μη φάτε από κάθε δέντρο τού παραδείσου;" Γένεση 3:1.

" Στ' αλήθεια, είπε ο Θεός ... ; " Αυτή είναι μια ερώτηση που ο διάβολος δεν έπαψε ποτέ να επαναδιατυπώνει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο σε όλη την πορεία της ανθρωπότητας και ποτέ δεν κουράστηκε να ψιθυρίζει στα αυτιά των χριστιανών ιδιαιτέρως. 

Σήμερα, ίσως ξανάκουσες στ' αυτιά σου την ίδια ερώτηση και μπορεί να μην αντιλήφθηκες ποιος είναι αυτός που σε ρωτάει. "Στ' αλήθεια, είπε ο Θεός ... Στ' αλήθεια, σου ζητάει αυτό το πράγμα να κάνεις ο Θεός...;" 

Αυτό που κάνει τέτοιου είδους ερωτήσεις "ανώδυνες" και επιτυχημένες είναι ότι παρουσιάζονται κάτω από μια λογική μορφή την οποία καλείσαι να επανεξετάσεις. Η ιστορία της Εδέμ είναι παλιά και πετυχημένη, κι όμως πέφτουμε ξανά και ξανά στην ίδια παγίδα. Ο Θεός είχε ήδη πει στον Αδάμ να μη φάει από το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού και του είχε εξηγήσει τις συνέπειες. Και η εντολή είχε γίνει κατανοητή, εφόσον την επανέλαβαν όταν ο εχθρός, με τη μορφή φιδιού, βρήκε έναν πολύ ευφυή τρόπο να σπείρει τις αμφιβολίες του και να τις συνοδέψει με ψεύτικες υποσχέσεις.

Οι αμφιβολίες που μάς σπέρνει ο διάβολος είναι ακριβώς οι ίδιες, γιατί στοχεύουν είτε σ' αυτό που ο Θεός έχει πει μέσα στη Βίβλο είτε σ' αυτό που ο Θεός μάς ζητά προσωπικά να κάνουμε. Ο πειρασμός έχει στόχο να αναρωτηθούμε για την αλήθεια ή  την ορθή κατανόηση του Λόγου του Θεού. "Αλήθεια, θέλει ο Θεός να είσαι πάντα θύμα; Γίνε  σκληρός". "Αλήθεια, θέλει ο Θεός να είσαι τόσο πιστός στις αρχές σου στη δουλειά; Συμβιβάσου λιγάκι". "Αλήθεια, είπε ο Θεός ότι η νοοτροπία του κόσμου και οι αρχές που τον διέπουν είναι στην κυριαρχία του πονηρού και δεν πρέπει να τον αγαπάς; Δεν είναι έτσι ακριβώς ...". "Αλήθεια, είπε ο Θεός να υποτάσσεσαι ως παιδί στους γονείς σου; Και η προσωπικότητά σου, δεν έχει σημασία για τον Θεό;" Και άλλα τέτοια...

Η επιτυχία της πτώσης στην Εδέμ δεν είναι μόνο ότι σπέρνει αμφιβολίες για το τι ο Θεός θέλει να κάνουμε, αλλά είναι και ότι γεννά επιθυμίες και υποσχέσεις. "Σίγουρα δεν θα πεθάνετε, αλλ' ο Θεός ξέρει ότι την ίδια ημέρα που θα φάτε απ' αυτόν, τα μάτια σας θα ανοιχτούν, και θα είστε σαν θεοί, γνωρίζοντας το καλό και το κακό" (Γένεση 3:3-4), είναι μια ψεύτικη υπόσχεση που γεννά  προσδοκίες. Και αν η επιθυμία αναδυθεί στη συνείδηση και αποκτήσεις  "επίγνωση" του τι μπορεί να κερδίσεις, αν την πραγματοποιήσεις, θα απλώσεις το χέρι και θα την ικανοποιήσεις, ανεξάρτητα αν την ίδια ώρα θα έχεις πέσει στην παγίδα.

Είναι πάρα πολλές φορές που ξανάζησα την Εδέμ μέσα μου και είναι αρκετές οι φορές που απατήθηκα. Δεν έχει σημασία αν οι συνέπειες δεν ήταν τόσο τραγικές όσο εκείνης της πρώτης πτώσης του ανθρώπου, σημασία έχει ότι έχασα πράγματα παρά κέρδισα, όπως ακριβώς συνέβη και τότε. Η αμαρτία έχει πάντα χάσιμο, όσο ανώδυνη κι αν φαίνεται η απώλεια, και κάποιες φορές έχει τραγικές απώλειες που δεν αναστρέφονται.

Ψάχνοντας για συμβούλους

 " Όπου δεν υπάρχει συμβούλιο, οι σκοποί ματαιώνονται· μέσα στο πλήθος, όμως, των συμβούλων στερεώνονται ". Παροιμίες 15:22.

Η σύγχρονη κοινωνία χαρακτηρίζεται από πάσης ειδικότητας συμβούλους, με εξειδικευμένες γνώσεις σε διάφορα πεδία,  εντούτοις, σύμβουλοι υπήρχαν σε όλες σχεδόν τις εποχές. Κάποιοι είχαν κάποιου είδους γνώσεις, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της εποχής τους, και κάποιοι άλλοι ήταν άνθρωποι με πείρα, εύστροφοι, διορατικοί και συνετοί. 

Ο βασιλιάς Δαβίδ ήταν ένας άνθρωπος που, παρά την καλή σχέση που είχε με τον Κύριο και τη σοφία που αντλούσε από τη μελέτη του νόμου Του, ήταν πάντα περιτριγυρισμένος από διάφορους συμβούλους. Αυτό αποτελεί  δείγμα όχι μόνο της σοφίας του, αλλά και της ταπείνωσής του. Όσοι διαβάζουν τη Βίβλο, ξέρουν ότι οι σύμβουλοι του Δαβίδ δεν ήταν διακοσμητικό στοιχείο, αλλά έπαιξαν σημαντικό ρόλο τόσο στη διαχείριση των υποθέσεων της βασιλείας του όσο και στις κρίσιμες στιγμές της ζωής του.

Σ' αυτόν τον κύκλο των συμβούλων, υπήρχαν άτομα από την οικογένειά του, αλλά και άνθρωποι που ήταν απλά φίλοι του και στους οποίους είχε εμπιστοσύνη.  Μια αναφορά σ' αυτούς βρίσκουμε στο Α' Χρονικών 27:32. " Και ο Ιωνάθαν, ο πατράδελφος του Δαβίδ, ήταν σύμβουλος, και άνδρας συνετός, και γραμματέας· και ο Ιεχιήλ, ο γιος τού Αχμονί, ήταν μαζί με τους γιους τού βασιλιά· και ο Αχιτόφελ, ήταν σύμβουλος του βασιλιά· και ο Χουσαϊ, ο Αρχίτης, ήταν οικείος τού βασιλιά".

Είναι  σημαντικό και όμορφο μαζί να έχουμε σωστούς συμβούλους δίπλα μας με τους οποίους θα μοιραζόμαστε τους προβληματισμούς και τα όνειρά μας και από τους οποίους θα ακούμε συμβουλές, ή και κριτική ακόμη. Ιδιαίτερα, αν είναι άνθρωποι που πιστεύουν στον Θεό, που έχουν αγάπη, σύνεση και διάκριση, μπορούν να κατανοούν καλύτερα τους στόχους και τις ανησυχίες μας, λαμβάνοντας υπόψη το συμφέρον μας από όλες τις πλευρές.

Συνήθως την ανάγκη μας για συμβουλή την καλύπτουν κάποια άτομα από την οικογένειά μας, και είναι απαραίτητο να τους ανοιγόμαστε, συζητώντας μαζί τους πράγματα που μας απασχολούν και ζητώντας τη γνώμη τους στα θέματά μας. Ωστόσο, είναι σημαντικό να έχουμε και κάποιο άτομο ή άτομα κοντά μας, στα οποία έχουμε εμπιστοσύνη και τα οποία δεν ανήκουν στο οικογενειακό μας περιβάλλον. Ο Δαβίδ είχε μια πλειάδα τέτοιων, πέρα από τα συγγενικά του πρόσωπα, και πιστεύω έτσι εξασφάλιζε μια πιο πλατιά, δίκαιη και αντικειμενική κρίση, που ξεπερνούσε τον ορίζοντα των οικογενειακών του αντιλήψεων και συμφερόντων ακόμη.

Όταν αναζητούμε συμβουλή, ας στραφούμε πρώτα στην οικογένειά μας. Αυτοί μας ξέρουν και μας αγαπούν. Αλλά ας μη μείνουμε μόνο εκεί. Κάποιες φορές χρειάζεται να ακούσουμε και άλλες απόψεις. Αν έχουμε τη δυνατότητα, ας ρωτήσουμε κάποια άτομα που εμπιστευόμαστε, διότι συχνά  από το πλήθος των συμβούλων προέρχεται σωτηρία (Παροιμίες 24:6). Αρκεί βέβαια οι σύμβουλοί μας να είναι σοφοί και έντιμοι.

Για ποιον δουλεύεις;

 " Και κάθε τι, ό,τι αν κάνετε, να το εργάζεστε από ψυχής, σαν στον Κύριο, και όχι σε ανθρώπους·  ξέροντας ότι από τον Κύριο θα πάρετε την ανταπόδοση της κληρονομιάς." Κολοσσαείς 3:23-24.

Σαν παιδί δεν είχα ποτέ μολύβι, όλο κάπου ήταν χαμένο και το έψαχνα. Βέβαια οι εποχές ήταν άλλες και δεν έβρισκες ό,τι ώρα ήθελες σχολικά, έτσι, η μητέρα μου εκλιπαρούσε τον αδελφό μου να μου δώσει ένα μολύβι από τα πολλά που είχε για να γράψω τα μαθήματά μου για το σχολείο. Όταν τύχαινε και στο δωμάτιο επικρατούσε αταξία, ή όταν τσάντες, ρούχα και βιβλία ήταν διασκορπισμένα στο σπίτι μάς μάλωνε -μάλλον εμένα μάλωνε- και έλεγε: "Μα, καλά, δεν ντρέπεστε; Τι θα λέει ο κόσμος;" Κλασική αγωνία μιας εργαζόμενης μητέρας που τρέχει να τα προλάβει όλα.

Ποτέ δεν πίστευα, ούτε η ίδια πίστευε, ότι μπορεί κανείς να μεταλλαχθεί σε σοβαρό άνθρωπο τάξης και οργάνωσης. Πιστεύω ότι μεγάλο ρόλο έπαιξε όχι μόνο ότι βρέθηκα μακριά από το σπίτι, αλλά και το ότι κατάλαβα ότι κάποια πράγματα οφείλουμε να τα κάνουμε για χάρη του Χριστού. Είναι εύκολο το πρωί να αφήσεις πίσω ένα σπίτι χάος, αλλά ποιος θα το βάλει σε τάξη, αν ο καθένας δεν κάνει το μέρος που του αναλογεί; Κάποιος θα σπαταλήσει από τον χρόνο και τις δυνάμεις του, άντρας ή γυναίκα, δεν έχει σημασία, για να περιμαζέψει όσα αφήνουν άλλοι. Κι αν αυτό μπορεί να γίνεται κάποιες φορές, είναι άδικο να γίνεται συστηματικά και όλο οι ίδιοι να επωμίζονται τον επιπλέον οικιακό φόρτο.

Το ίδιο στη δουλειά, στις σπουδές, στις διακονίες. Δεν μπορεί να είμαι αμελής και επιπόλαιος, να κρεμώ τους άλλους, καθυστερώντας πράγματα που θα όφειλα να είχα κάνει έγκαιρα. Ή να μην είμαι συνεπής στις υποχρεώσεις μου, να ξεχνώ να ενημερώνω, να μεταθέτω ή να αναβάλλω συνεχώς. Εκτός από το ότι αυτό εκνευρίζει, κάποιοι θα επιβαρυνθούν από μια τέτοια συμπεριφορά, διότι θα αναγκαστούν να αλλάξουν το πρόγραμμά τους, ή να καταβάλλουν περισσότερο χρόνο και κόπο. 

Επανέρχομαι στην αρχή των σκέψεων: "Μα, καλά δεν ντρέπεστε; Τι θα λέει ο κόσμος;" Είναι ένα καλό επιχείρημα, ωστόσο, έχει τα όριά του. Αν κάποιος είναι χριστιανός, θα πρέπει, επίσης, να σκεφτεί: "Τι λέει ο Κύριος που βλέπει όλα αυτά; Μήπως η αδιαφορία μου ή η "αδυναμία" μου ταλαιπωρεί κάποιους;" Γιατί στο κάτω κάτω, όσο κι αν μας φαίνεται υπερβολικό, κάθε τι που κάνουμε, θα πρέπει να το κάνουμε πρώτα για τον Θεό και ύστερα για τους άλλους γύρω μας. Και αυτό περιλαμβάνει εξίσου τα πράγματα που μας αρέσουν και εκείνα που δεν μας αρέσουν.

Πόσο ασφαλές είναι να πράττεις κατά συνείδηση

" [...] έχοντας τη συνείδησή τους να συμμαρτυρεί, και τους λογισμούς να κατηγορούν ή και να απολογούνται αναμεταξύ τους...". Ρωμαίους 2:15.

Όταν ο Μαρτίνος Λούθηρος τόλμησε να αντιταχθεί στον Πάπα και σε όλη την πνευματική αυθεντία της Ρώμης κατά την περίοδο που χαρακτηρίζεται ως Μεταρρύθμιση, ούτε ο ίδιος δεν ήξερε τι έκβαση θα είχε αυτή του η στάση. Η ζωή του κινδύνεψε, και είναι χάρη στην πρόνοια του Θεού που επέζησε, τόσο αυτός όσο και το μήνυμά του.

Σήμερα, ο Λούθηρος ανήκει στο πάνθεον της Ιστορίας. Ωστόσο, έχει ενδιαφέρον ότι όταν κλήθηκε να αποκηρύξει τα βιβλία με τις "πλανημένες" διδασκαλίες του, ζήτησε να ακούσει κάποια μαρτυρία ή απόδειξη κατά των απόψεών του, που θα καταδείκνυε την πλάνη του. Μεταξύ άλλων, είπε τα εξής: "Αν δεν ηττηθώ με μαρτυρίες από τη Γραφή ή με φωτεινά επιχειρήματα,  τότε θα μείνω ηττημένος από τα χωρία που εγώ έχω επικαλεσθεί, και η συνείδησή μου θα μείνει δεμένη στον λόγο του Θεού. Τίποτε δεν μπορώ και δεν θέλω ν' ανακαλέσω, γιατί δεν είναι ούτε σίγουρο ούτε καθαρό το να ενεργεί κανένας αντίθετα με τη συνείδησή του".

Η ζωή μας ελέγχεται καθημερινά από τη συνείδησή μας. Ο Θεός έβαλε αυτό το εργαλείο - ιδιότητα μέσα μας και ο ρόλος της έχει σπουδαία ηθική σημασία. Η συνείδησή μας είναι ο εσωτερικός κριτής μας: μας παρακινεί να κάνουμε το σωστό ή μας εμποδίζει να κάνουμε το λάθος. Η συνείδησή μας, μέσα από το πλήθος των λογισμών, μας κατηγορεί, άλλοτε, για ό,τι άδικο πράξαμε, καλώντας μας σε μετάνοια, και μας επιβραβεύει για ό,τι ήταν σύμφωνο με τις ηθικές αρχές, οι οποίες κατά βάθος είναι οι αρχές που ο Θεός έγραψε μέσα μας.

Όταν κανείς αμαρτάνει ενάντια στη συνείδησή του, νεκρώνει σιγά σιγά τον εσωτερικό του άνθρωπο. Η συνείδησή του διαφθείρεται  από την αμαρτία και την απιστία. Μια καυτηριασμένη συνείδηση δεν καταλαβαίνει πού έχει φταίξει. Κάνει το κακό και δεν ελέγχεται, αλλά γελάει και κομπάζει κάποιες φορές. 

Η συνείδησή μας, από την άλλη, μπορεί να φωτιστεί από τη γνώση του Θεού. Όσο περισσότερο διαβάζουμε τη Βίβλο και όσο περισσότερο συμμορφωνόμαστε με την εγκυρότητα των λόγων της, τόσο δυναμώνει η πίστη μας και η βεβαιότητά μας για τις αλήθειες της και τόσο περισσότερο ελευθερωνόμαστε.

Ως χριστιανοί,  ο καθένας μας έχει το "θερμόμετρο" της δικής του συνείδησης. Σ' αυτό το πλαίσιο, δεν αντιγράφει τι κάνει ένας άλλος χριστιανός. Ένας αδύναμος ή με αμφιβολίες χριστιανός λαμβάνει υπόψη τη συνείδησή του που  τον ελέγχει ή του απαγορεύει να κάνει πράγματα που κάποιος άλλος κάνει. Αλλά και ένας δυνατός χριστιανός, δεν πάει ποτέ κόντρα σ' αυτά που του επιτάσσει η συνείδησή του.